آمریکا و عربستان سعودی در طول چند دهه گذشته روابطی استراژیک داشته‌اند که اغلب از آن به عنوان معادله نفت در برابر امنیت تعبیر می‌شود. عربستان سعودی از دوره جنگ سرد متحدی مهم و تاثیرگذار در خاورمیانه برای آمریکا بوده است. در این دوره دولت سعودی یکی از پایه‌های همیشگی سیاست آمریکا برای موازنه‌سازی در برابر اتحاد شوروی و مقابله با نفوذ کمونیسم در این منطقه بود و در دهه 1990 نیز روابط استراتژیک دو طرف تداوم یافت. اما حادثه یازده سپتامبر در سال 2001 و مطرح شدن عربستان به عنوان مامن پرورش تروریسم و افراط‌گرایی باعث ظهور دیدگاه‌های نوینی در خصوص این کشور و روابط استراتژیک با واشنگتن شد. بر این اساس است که در طول یک دهه اخیر و در شرایط جدید منطقه‌ای دو نگاه به عربستان سعودی را می‌توان در آمریکا شاهد بود؛ اول نگاه استراتژیک سنتی به این کشور به عنوان متحد آمریکا و بازیگری حیاتی در بازار جهانی نفت و دوم نگاه هنجاری و لیبرالی مبتنی بر تلقی عربستان سعودی به عنوان دولتی سنتی، غیردموکراتیک و حامی افراط‌گرایی.
هرچند که در مقطعی بعد از یازده سپتامبر تسلط نگاه هنجاری دوم باعث سردی اندکی در روابط دو کشور شد، اما در اغلب شرایط و به‌خصوص در سطح سیاستگذاری نگاه استراتژیک و تلقی عربستان به عنوان پایه ثبات آمریکایی و طرفدار منافع آن در واشنگتن محوریت داشته است. با این حال تفاوت‌های بین عربستان سعودی و آمریکا و برخی تفاوت‌ها در نگاه و منافع منطقه‌ای این دو کشور به تحولات خاورمیانه، تناقضات خاص این رویکرد را کمابیش نشان داده است. با ظهور جنبش‌های مردمی در جهان عرب که ابعاد گسترده و ویژگی‌های متمایزی را در منطقه به خود گرفت، به‌رغم همگرایی و همکاری‌های استراتژیک آمریکا و عربستان سعودی در قبال تحولات جدید، وجود تفاوت‌های قابل ملاحظه در رویکردهای دو کشور در خصوص این تحولات قابل چشم‌پوشی نبوده است. تفاوت‌هایی که به صورتی آشکار در انتقادات رهبران سعودی از واشنگتن در عدم حمایت جدی از رژیم مبارک نمود داشت.
اما فارغ از برخی تفاوت‌ها در رویکرد عربستان سعودی و آمریکا به تحولات عربی، با جدی‌تر شدن اعتراضات داخلی در عربستان سعودی پیچیدگی موضوع و مناقشه‌های فکری در خصوص آینده عربستان و نقش منطقه‌ای آن به‌خصوص در تعامل با سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا بسیار گسترش یافته است. هرچند که دیدگاه‌های هنجاری و لیبرالی در آمریکا با این تحولات مجال جدی‌تری برای طرح یافته‌اند، اما به نظر می‌رسد نگاه استراتژیک و امنیتی واشنگتن همچنان مولفه اصلی در سیاست این کشور در قبال عربستان سعودی باشد. مساله‌ای که آمریکا در شرایط کنونی منطقه‌ای که تحولات هر روز سرعت بیشتری به خود می‌گیرند و تنش‌ها و بی‌ثباتی‌ها در حال افزایش است چاره دیگری جز آن ندارد. به‌رغم تفاوت رویکردها آمریکا در دو سال اخیر سعی داشته است تا ملاحظات امنیتی عربستان سعودی را مدنظر قرار دهد و بر این اساس در حوزه‌هایی مانند بحرین و یمن دست سعودی‌ها را بسیار بازگذاشته است. این راهبرد بدین مفهوم است که در شرایط تحولات پرسرعت منطقه خاورمیانه برای آمریکا ثبات و امنیت عربستان سعودی اهمیت دارد.
در حالی که آمریکا با مدیریت تحولات سعی در ایجاد آینده بهتری برای خود در منطقه دارد و به‌خصوص با تمرکز بر تغییر رژیم در سوریه در پی ایجاد موازنه قدرت نوینی در برابر ایران است، هرگونه تغییرات غیرقابل پیش‌بینی مانند سرایت جنبش‌های مردمی به عربستان سعودی و بی‌ثباتی این کشور می‌تواند دگرگونی‌های متفاوتی را در نظم منطقه‌ای باعث شود. بر این اساس تشدید و گسترش اعتراضات داخلی در عربستان سعودی در شرایطی که جبهه‌بندی‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در موضوع سوریه به اوج خود رسیده است برای واشنگتن نگرانی‌های جدی ایجاد می‌کند. به‌خصوص اینکه روس‌ها نیز که از تغییر شرایط در سوریه بسیار نگران بوده و منافع استراتژیک خود در خاورمیانه را در خطر می‌بینند، نوع نگاه خود به اعتراضات درونی عربستان سعودی را نشان دادند و بر پتانسیل‌های بی‌ثباتی و بحران در قلب عربستان سعودی به عنوان متحد باثبات آمریکا تاکید کردند.
با توجه به حساسیت تحولات عربستان و اهمیت آن برای آمریکا، مقامات آمریکایی در تلاشند تا با ارتباط مستمر با سعودی‌ها و ارایه مشاوره‌ها و رایزنی‌های لازم مانع از آن شوند که اعتراضات گسترش یافته و به برگه جدیدی در خاورمیانه تبدیل شود. در این راستاست که می‌توان شاهد تغییر رئیس سازمان اطلاعات عربستان سعودی و همچنین ارایه راهکارهایی مانند اعطای برخی آزادی‌ها و امتیازات به جریانات مخالف بود که معلوم نیست تا چه اندازه اجرا شود یا اینکه اجرای آنها تا چه اندازه با موفقیت همراه شود. با این حال نگاه آمریکا به عربستان و تحولات داخلی آن در مقطع زمانی پیش‌رو کماکان با تمرکز خاصی تداوم خواهد داشت و تحلیگران داخلی این کشور همچنان دیدگاه‌های متفاوت خود در خصوص این کشور را ارایه خواهند داد. هرچند که در آینده نزدیک در سطح عملیاتی نگاه استراتژیک و امنیتی واشنگتن به عربستان سعودی همچنان تداوم خواهد یافت.
علی‌اکبر اسدی، کارشناس مسائل خاورمیانه
تبادل
لینک هوشمند
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
