قاهره ـ تل‌آویو:
حفظ و گسترش روابط با مصر در ابعاد سیاسی و اقتصادی همواره برای سران اسرائیل از اهمیت برخوردار بوده است. تئوری‌پردازان اسرائیل بر این باورند که تضمین امنیت و برتری این رژیم در گرو داشتن روابط نزدیک با مصر است. ‌اسرائیل از زمان امضای توافقنامه صلح با مصر در سال 1979 در راستای ایجاد روابط سیاسی و فرهنگی با این کشور تلاش نمود تا با خارج نمودن مصر از جرگه دشمنان خود و نیز با افزایش نفوذ سیاسی و فرهنگی در ساختار قدرت این کشور از وقوع هرگونه جنگ احتمالی در منطقه جلوگیری کند. مبارک نیز درطول حیات سیاسی 30 ساله خود ضمن پایبندی به توافقات با تل‌آویو، به‌عنوان متحد نزدیک آن عمل می‌کرد. مبارک عملاً با میانجی‌گری میان اعراب و اسرائیل تلاش می‌کرد که به توده‌های مردم عرب بقبولاند که دیگر ادبیات جنگ علیه اسرائیل در منطقه جایگاه خود را از دست داده است. بنابراین فروپاشی رژیم مبارک باعث نگرانی تل‌آویو در منطقه گردیده است. از سوی دیگر اسرائیل به‌دلیل سابقه شش جنگ متوالی با اعراب و نداشتن متحد استراتژیک در منطقه با خلأ قدرت مواجه گردیده است. گرچه محمد مرسی با دادن اطمینان نسبت به پایبندی نسبت به قراردادهای پیشین ازجمله کمپ دیوید از میزان این نگرانی کاسته ولی مصر پس از مبارک دیگر ذخیرة استراتژیک اسرائیل در منطقه نیست. نکته دیگر اینکه با سپردن قدرت ازسوی نهاد نظامی به محمد مرسی، رئیس‌جمهور منتخب مردم با پشتوانه حمایت مردمی می‌تواند سیاست‌های مستقلی در منطقه به‌ویژه نسبت به اسرائیل اتخاذ نماید. مطلب دیگر اینکه قدرت‌یابی اخوان‌المسلمین در مصر باعث اتحاد درونی میان گروه‌های مختلف فلسطینی و هموار شدن مسیر تشکیل دولت مستقل در سرزمین‌های 1967 گردیده است و نقش مصر جدید در تحقق اهداف فلسطینی‌ها در منطقه بی‌نظیر است. ازهمین‌روست که دولت حماس به‌عنوان محصول سیاسی اخوانی‌ها در نوار غزه بیشترین رضایت را از پیروزی محمد مرسی اعلام می‌کنند.
 
قاهره ـ تهران:
سقوط مبارک برای ایران از جهات مختلفی مهم بود. شاید مهم‌ترین پیامد این تحول امکان برقراری روابط دیپلماتیک پس از گسست آن در سی سال گذشته باشد. ازاین‌رو ایران اسلامی از مردم مصر و سقوط دیکتاتور سرزمین فراعنه به گرمی استقبال نمود. از دیدگاه ایران فروپاشی رژیم مبارک ضمن برهم زدن توازن قوا به نفع جریان مقاومت شرایط را نیز برای انسجام و اتحاد بیشتر کشورهای اسلامی فراهم می‌سازد. باوجوداین، هنوز ابهامات چندی در روابط دو کشور مسلمان و مهم منطقه وجود دارد. آیا مصر جدید حاضر به پرداخت هزینه برای برقراری روابط دوستانه با ایران است یا نه؟ چراکه رژیم صهیونیستی و نیز عربستان و آمریکا همچنان مانع اصلی برقراری این روابط خواهند بود، لذا کشورهای مذکور با فشارهای مالی و سیاسی و حمایت از گروه‌های مخالف ایران در داخل مصر تلاش خود را به عدم سرگیری مناسبات در سطح دیپلماتیک رسمی به کار خواهند گرفت. از دیگر سو به‌رغم استقبال ایران در تسهیل مناسبات برخی نگرانی‌ها نیز تعمیق روابط دو سویه احساس می‌شود؛ به‌عنوان مثال اخیراً رهبران حماس پس از تحولات اخیر مصر و قدرت‌یابی اخوانی‌ها در برخی از سیاست‌های خود تجدیدنظر کرده‌اند که موضوع مهمی برای ایران خواهد بود.

آمریکا و معضل مصر
قدرت‌یابی اسلام‌گرایان در مصر و بروز تغییرات وسیع در سامانه امنیتی منطقه بر چالش‌های سیاست خارجی آمریکا افزوده است. در رویکرد آمریکایی‌ها به تحولات مصر همچنان سردرگمی‌هایی مشاهده می‌شود. تا قبل از فروپاشی رژیم مبارک آمریکا، مصر را به‌عنوان متحد استراتژیک برای حفظ منافع راهبردی و تضمین امنیت اسرائیل در منطقه می‌دید و لذا درقبال پایبندی این کشور به صلح با اسرائیل، سالیانه دو میلیارد دلار را در اختیار قاهره قرار می‌داد. ولی تعدیل سیاست خارجی تک‌بعدی مصر و چرخش این کشور از حوزة کشورهای محافظه‌کار به جریان اعتدالی و حمایت از گروه‌های فلسطینی و اتخاذ سیاست مستقل می‌تواند معضلات امنیتی آمریکا را در منطقه افزایش دهد. گرچه عمق تحولات مصر و دامنه تغییرات سیاست خارجی مشخص نیست ولی آمریکایی‌ها تلاش خواهند کرد که روابط خویش با مصر جدید را براساس ملاحظات قبلی ازجمله «تضمین امنیت اسرائیل» تنظیم و اعطای کمک‌های مالی در آینده را نیز وابسته به همین موضوع نمایند. اکنون باید دید که معضلات اقتصادی و ساختاری سیاسی مصر جدید این فرصت را به محمد مرسی خواهد داد که با رهایی از سیاست‌های وابستگی بتواند به اتخاذ سیاست جدید براساس منافع ملی مصر اقدام کند یا خیر؟

داوود احمدزاده، کارشناس مسائل مصر